Moja pierwsza refleksja po przeczytaniu tej książki była następująca: ciekawość to pierwszy stopień do piekła. Publikacja  „Pasożyty w twoim mózgu” autorstwa Kathleen McAuliffe (Wydawnictwo Czarna Owca) to pozycja, która burzy przekonania o konstrukcji świata i każe zastanowić się nad miejscem, jakie zajmuje w nim człowiek. Okazuje się, że nie zawsze jest to miejsce centralne, a nasza wolna wola może stać pod znakiem zapytania. Autorka pokazuje, jak wiele z naszego zachowania, osobowości i emocji zależy od niewidocznych lokatorów ludzkiego organizmu – pasożytów. Książka wciągnęła mnie i zafascynowała, ale i wzbudziła niepokój. Dlaczego uważam, że warto ją przeczytać?

Pasożyty – niewinni towarzysze czy władcy ludzkich zachowań?

Amerykańska dziennikarka Kathleen McAuliffe specjalizuje się w popularyzacji odkryć badawczych. Jej artykuły publikowane były w czołowych czasopismach naukowych (m.in. „Discover”, „Smithsonian”) i spotykały się z dużym uznaniem w środowisku uniwersyteckim. W książce „Pasożyty w twoim mózgu” McAuliffe dokumentuje narodziny i rozwój prac naukowych nad rolą pasożytów w życiu zwierząt i ludzi. Czyni to w sposób na tyle wciągający, że przyjemność z lektury czerpać mogą nie tylko przedstawiciele świata nauki, ale również zwykli zjadacze chleba, którzy pasjonują się tematyką zdrowia, biologii i medycyny.

Przykłady wpływu pasożytów na zachowania innych przedstawicieli ekosystemu bywają fascynujące i… przerażające. Widzimy oto świerszcza rzucającego się w samobójczym amoku do wody pod wpływem nakazu płynącego od nitnikowca. Ryby o nazwie zagrzebki na komendę przywry wędrują na powierzchnię wody i poruszają się w nieskoordynowany sposób, stanowiąc łatwy cel dla drapieżników. A tropikalny pająk krzyżak buduje pracowicie wylęgarnię dla pasożytniczej osy, która później zabija go i zrzuca na ziemię. Dlaczego opisane stworzenia zachowują się tak dziwnie? Pasożyt wpływa na poszczególne partie mózgu lub aplikuje swoim ofiarom substancje chemiczne, które czynią z nich bezwolne marionetki. Co gorsza, nie omija to również ludzi.

Manipulacje pasożytnicze, czyli jak sterują nami pasożyty

Czy nasze decyzje, motywacje i pragnienia są wyłącznie wynikiem indywidualnych decyzji? A może ukształtowało nas dzieciństwo, otoczenie, ludzie, którzy nam towarzyszyli? Książka „Pasożyty w twoim mózgu” pokazuje, że wszystko może być dużo bardziej banalne, a dla człowieka… nieco wstydliwe. Bo czy nie jest w jakiś sposób żenujące, że może nami kierować pasożyt?

Kathleen McAuliffe opisuje wpływ pasożytów na ludzkie uprzedzenia, przekonania i poglądy religijne. Niekiedy jest to wpływ niebagatelny, innym razem bardziej subtelny, ale uchwytny dla czujnego oka badacza. Wpływ ten potwierdzają jednak liczne badania, co autorka doskonale dokumentuje na łamach swojej książki, opisując poczynania konkretnych naukowców i ich eksperymenty.

Czy za wypadki samochodowe mogą odpowiadać mikroskopijne stworzenia? Okazuje się, że jest to bardzo prawdopodobne. Zarażenie pasożytem Toxoplasma gondii może powodować skłonność do łamania zasad (również drogowych), a także osłabiać uwagę i opóźniać czas reakcji. W książce znajdziemy również informację, że martwi motocykliści zaskakująco często mają w swoich mózgach tego pasożyta. Istnieją również uzasadnione podejrzenia, że toksoplazma ma wydatny wpływ na wzrost liczby samobójstw i zachorowań na schizofrenię. Z kolei wirus wścieklizny jest na tyle sprytny, że wywołuje u chorych… wzmożoną ochotę na seks. A bakterie obecne w jelitach mogą wpływać na nasze usposobienie i nastrój.

Bądźmy czujni, ale nie popadajmy w paranoję

Ogromnym plusem tej pozycji wydawniczej jest dla mnie fakt, że nie goni ona za sensacją. Zawiera mnóstwo faktów naukowych i obfituje w rozmowy z przedstawicielami świata uniwersyteckiego, a całość jest zwieńczona bogatą bibliografią. Kathleen McAuliffe reprezentuje bowiem nurt dziennikarstwa naukowego, które pozwala zwykłemu czytelnikowi poznać arkana wiedzy zarezerwowanej głównie dla specjalistów.

Autorka posiada ogromną wiedzę, którą z przyjemnością dzieli się z odbiorcą – w sposób barwny, pełen zgrabnych metafor i interesujących przykładów z życia ludzi i zwierząt. Dodatkową zaletą książki jest to, że Kathleen McAuliffe wchodzi głęboko w świat nauki, opisując panujące w nim zasady, a także przeciwności, z jakimi muszą mierzyć się badacze. Obserwujemy stopniowe wychodzenie naukowców naprzeciw pasożytom i wyraźny wzrost zainteresowania tematem. Widzimy narodziny parazytologii, czyli nauki zajmującej się badaniem tych fascynujących stworzeń. Dostrzegamy zarazem, jak wiele jest jeszcze tutaj do zrobienia, udowodnienia i odkrycia.

Polecam tę książkę każdej osobie, która ceni pozycje popularnonaukowe poruszające tematykę zdrowia i medycyny. Spełni ona oczekiwania nawet najbardziej wymagających czytelników, którzy lubią rzetelne dziennikarstwo oparte na faktach naukowych. Jednocześnie jest napisana w na tyle przystępny sposób, że jej czytanie staje się doskonałą rozrywką i kształcącą przyjemnością.